رامان           

 ميزان بروز بيماري سل در طول 40 سال گذشته  در كشور  از 142 مورد در يكصد هزار نفر جمعيت در سال 1342 به 13.4 در يكصد هزار نفر جمعيت در سال  1387 – بیش از 10 برابر كاهش  رسیده است.

درسال 1387در کشورمان میزان بروز گزارش شده سل ریوی با اسمیرخلط مثبت 7/6 مورد در یکصد هزار نفر جمعیت بوده است.

ازتعداد 9742 مورد مبتلا به سل گزارش شده کشور در سال 1387،  50% موارد را زنان بیمار و 13% موارد را بیماران افغانی تشکیل می دهند و بیشترین میزان بروز سل مربوط به گروه سنی 65 سال به بالا بوده است که این حاکی از موفقیت چشمگیر کشور در کنترل این بیماری است.

 درمیان استانها،  سیستان و بلوچستان  و گلستان بیشترین میزانهای بروز و شیوع را در کشور داراهستند.

همسايگي ايران با دو كشور افغانستان و پاكستان كه در زمره 22 كشور High Burden دنیا هستند ـ وهمچنين عراق (با بحران هاي چند ساله اخير آن) و كشور هاي تازه استقلال يافته شمال كشور (با شيوع بالاي سل مقاوم به چند دارو) ضرورت توجه بيش از پيش ما را به اين بيماري متذكر مي كند.

طول مدت تاخير در تشخيص و درمان بيماران مبتلا به سل :

ميانه تاخير كلي تشخيص و درمان بيماران مبتلا به سل ريوي خلط مثبت درايران 92 روز ( با ميانگين 10+ 120 روز ) بوده و ميانه تاخير بيمار و پزشك در تشخيص به ترتيب  20( باميانگين 6+44 روز) و 46 روز ( با ميانين 8+ 76روز) بوده است پس سهم پزشكان در تاخير تشخيص به مراتب بيشتر از سهم بيماران بوده و لذا براي كنترل سل در كشور بايد مداخله ها و برنامه هاي كنترل به طور عمده بر كاهش تاخير پزشك در تشخيص متمركز گردد. حال اگر بدانيم كه در مطالعه اي اخير در ايران ،67% بيماران مبتلا به سل ريوي خلط مثبت كشور، با شروع بيماري سل، اولين واحد درماني انتخابي براي مراجعه خود را مطب خصوصي ذكر كرده اند، به اهميت و ضرورت جلب مشاركت پزشكان، بخش خصوصي در كنترل اين بيماري بيشتر پي مي بريم .

اهم اقدامات انجام شده در زمینه کنترل سل در کشور در طول سی ساله اخیر

-         شروع استفاده از درمان كوتاه مدت  ( 1362 )

-         ادغام واكسيناسيون ب ث ژ در برنامه ایمنسازی کشوری ( 1363 )

-         ادغام برنامه كنترل سل در نظام شبكه (  1369 )

-         اجراي استراتژي داتس (1374 )

-         تدوين ، چاپ و توزيع كتاب راهنماي كشوري در كشور ( 1380 )   و تعيين و ابلاغ كتاب راهنماي كشوري مبارزه با سل به عنوان منبع امتحاني پيش كارورزي، پذيرش دستيار، ارتقاء، بورد داخلي، اطفال، عفوني و پزشكي اجتماعي (1385)

-         تدوين ، چاپ و توزيع كتب راهنماي كشوري مربوط به آزمايشات 1377

-         ادغام برنامه كنترل سل در زندانها ( 1381 )

-         الكترونيكي شدن سيستم ثبت و گزارش دهي موارد بيماري (1378) و تبديل نظام ثبت از فرمت جمع بندی شده به شكل ثبت نام برحسب اسم بیماران (1382 )

-         اجرای برنامه هاي كنترل كيفي آزمايشگاههاي ميكروبشناسي سل

-         تدوين بسته پايش و ارزشيابي جديد براي برنامه كنترل سل  و  انجام پايش از دانشگاههاي كشور  بر اساس آن

-         انعقاد تفاهم نامه با ارتش جمهوري اسلامي ايران برای کنترل سل در جمعیت تحت پوشش مربوطه

-         برگزاری 19 دوره کنگره پژوهشی سراسری سالانه در کشور همزمان با روز ملی مبارزه با سل (23 مهرماه)

-         موفقیت در پذیرفته شدن پروژه 5 ساله پیشنهادی برای تقویت برنامه های کنترل سل جمهوری اسلامی ایران برای جذب 21 میلیون دلار از محل صندوق جهانی مبارزه با ایدز، سل و مالاریا (2008)

-         راه اندازی و معرفی مرکز ارجاع و آزمایشگاه کشوری سل 1381

-         راه اندازی یک مرکز و آزمایشگاه منطقه ای سل در شمالغرب کشور 1387

-         تداوم درمان سرپایی رایگان در نظام بهداشتی کشور

دستاوردهای مهم برنامه کنترل سل در کشور:

1.       کاهش میزان بروز گزارش شده سل از 140 به 13 نفر در یکصد هزار نفر (در طول یک دوره چهل ساله)

2.       کاهش 39 درصدی میزان بروز سل در طول 16 سال (از  مورد36 دریکصدهزار نفر جمعیت در سال 1990 به 22 در یکصدهزار نفر جمعیت در سال 2006)

3.       کاهش 44 درصدی میزان شیوع سل در طول 16 سال (از  مورد50 دریکصدهزار نفر جمعیت در سال 1990 به 28 در یکصدهزار نفر جمعیت در سال 2006)

4.       کاهش 25 درصدی میزان مرگ و میر ناشی از سل در طول 16 سال(از  مورد4 دریکصدهزار نفر جمعیت در سال 1990 به 3 در یکصدهزار نفر جمعیت در سال 2006)

پیش بینی روند ها برای افق 1404

1.        افزایش میزان بیماریابی سل ریوی خلط مثبت به بیشتراز 85 درصد

2.        میزان موفقیت درمان سل ریوی خلط مثبت به بیش ا ز 90 درصد

3.       کاهش 30 درصدی میزان شیوع بیماری سل نسبت به سال 1387

4.       کاهش 30 درصدی میزان مرگ و میر ناشی از سل نسبت به سال 1387